Bir Türk STK’nun Çad’da açtığı su kuyusu..

Merhabalar,

Kısa bir geçmişe kadar kendisi dış yardım alarak kalkınmasını gerçekleştirmeye çalışan Türkiye, artık yardım yapan (donör) ülkeler arasında yer alıyor. GSMH’mızın yaklaşık yüzde birinden fazlasını dünyanın dört bir tarafındaki yardıma ihtiyaç duyan insanlara ayırabiliyoruz. Ne mutlu bize..

Kalkınma yardımlarının devlet kuruluşları eli ile yapılanları, RKY – ‘Resmi Kalkınma Yardımı’ olarak anılıyor. Türkiye’nin bu konuda görevli kuruluşu ‘Türk  İşbirliği ve Kalkınma İdaresi Başkanlığı’. Kısa ve bilinen adı ile TİKA.

TİKA’nın kuruluş kararnamesinin tarihi 1992. Daha sonra, Dışişleri Bakanlığı’ndan alınarak 1999 yılında Başbakanlığa bağlanmış.

Aşağıdaki bilgiler TİKA’nın web sitesinden ve 2009 yılı raporundan derlenmiştir. Sizleri de TİKA’nın sitesini ziyarete davet ediyorum.. Bu kısa yazıda sadece TİKA’nın faaliyetlerine, o da ancak özetle değinebileceğim. STK’larımızın yaptıkları yardımlar da apayrı bir konu. Onları anmak amacıyla, yazının en başına Çad’da hizmete verdikleri bir su kuyusunun resmini koydum. TİKA sitesinde STK’ların çalışmaları hakkında da bilgi veriliyor.

TİKA’nın kuruluş amacı, web sitesinde şu şekilde belirtilmiş:

a) Gelişme yolundaki ülkelerle ekonomik, ticari, teknik, sosyal, kültürel ve eğitim işbirliğini, bu ülkelerin kalkınmalarına katkıda bulunacak projelerle geliştirmek,

b) Gelişme yolundaki ülkelerin kalkınma hedefleri ve ihtiyaçlarını da gözönüne alarak, ekonomik, ticari, teknik, sosyal, kültürel ve eğitim işbirliği ve yardım konularını belirlemek ve bu amaçla gerekli proje ve programları hazırlamak veya özel kuruluşlara hazırlatmak,

c) Gelişme yolundaki ülkelerin bağımsız devlet yapılarının geliştirilmesi, mevzuatın hazırlanması, kamu görevlilerinin yetiştirilmesi, serbest piyasa ekonomisine geçiş sürecinde bankacılık, sigorta, dış ticaret, bütçe ve vergi sistemi gibi alanlarda ihtiyaç duyacakları yardımları sağlamak, bu ülkelere uzmanlar gönderilmesi, bu ülkelerden gelecek eleman ve öğrencilerin eğitim ve staj görmesi, bu kişilere burs tahsis edilmesi amacıyla gerekli düzenlemeleri ve koordinasyonu yapmak,

d) Eğitim ve kültür alanlarındaki işbirliği programlarının, yurtdışında, Türk Kültür Merkezleri aracılığıyla yürütülmesi için gerekli düzenlemeleri yapmak.

e) Ana hizmet ve görevleriyle ilgili konularda diğer kamu kurum ve kuruluşları ile gerekli işbirliği ve koordinasyonu sağlamak.

TİKA’nın proje ve programlarının koordinasyonunu sağlamak üzere 23 ülkede 26 ‘Program Koordinasyon Ofisi’ bulunuyor. Koordinasyon ofisi bulunmayan ülkelere ait kalkınma yardımı çalışmaları, bölgedeki en yakın program koordinasyon ofisi  tarafından gerçekleştiriliyor. Ofis sayısı yıldan yıla artış göstermekte.

Aşağıdaki tablo şu anda mevcut olan 26 ofisten 22 tanesini göstermekte:

Yıllara göre Türkiye’nin yaptığı ‘Resmi Kalkınma Yardımları’ 2002-2009 (Milyon Dolar)

2009 yılında, 707,17 milyon dolar olarak gerçekleşen RKY’nin tamamı bağış niteliğinde olup, bu miktarın 665,31 milyon doları ülkelere yapılan iki taraflı yardımları, 41,86 milyon doları ise uluslararası kuruluşlar aracılığıyla yapılan çok taraflı yardımları göstermektedir.

Yardımlar şu kategoriler dahilinde yapılmaktadır:

1. Proje / Program Yardımları (PPY) ve Teknik İşbirliği Yardımları (TİY)
2. Acil ve İnsani Yardımlar
3. Barışı Yapılandırma Yardımları
4. Sığınmacılara Yapılan Yardımlar
5. Uluslararası Kuruluşlara Yapılan Katkılar

TİKA, kendi bütçesinin tamamını yardımlara harcamakla birlikte, yapılan yardımın gerektirdiği uzmanlık alanına göre, diğer kamu kuruluşlarının kendi bütçelerinden ayrılan fonlar da kullanılmaktadır. TİKA bu konuda koordinasyon görevini üstlenmektedir. Dış yardımlarda etkin olarak yer alan başlıca kamu kuruluşları:

- Milli Eğitim Bakanlığı,
- Emniyet Genel Müdürlüğü,
- Dış İşleri Bakanlığı,
- Kızılay,
- TRT,
- Diyanet İşleri Başkanlığı olarak sayılabilir.

Aşağıda, örnek olması bakımından, TİKA’nın okul, hastane ve su konularındaki çalışmalarından bazı örnekler veriyorum. Daha, yol yapımı, tarımsal üretim desteği, gibi bir çok alanda çalışmaları var..

2009 Yılında ‘okul’ konusunda yapılan faaliyetler:

-Kırım Zuya Milli Mektebi İnşası.

Kırım genelinde eğitim kalitesinin yükseltilmesini ve sağlıklı koşullarda eğitim olanağı sağlanmasını hedefleyen “Kırım Özerk Cumhuriyeti Eğitim Altyapısının Desteklenmesi Projesi” kapsamında 2009 yılında; 10 derslikli ve 160 öğrenci kapasiteli Belogorsk Valiliği Zuya 2 numaralı Genel Eğitim (I-III dereceli) Okulu binası ve spor salonu inşaatı gerçekleştirilmiştir.

İnşası gerçekleştirilen diğer Okullardan Örnekler:
-Filistin’de Nurul Huda Okulu, Kalkilya Okulu ve Tulkarem Rasim Kemal Türk Okulu
-Karadağ Godiyevo Köyü’ndeki Şükriye Mecedoviç İlkokulu’nun Yeniden İnşası
-Kosova Mamuşa İlköğretim Okulu
-Bosna Hersek Cemal Bijediç Üniversitesi – İnşaat Fakültesi Yapımı

Onarımı ve/veya Donanımı Gerçekleştirilen Okullardan Örnekler:
- Arnavutluk Berat Çlirim 2 Anaokulu Tadilatı
- Gürcistan Hacılar Köyü Kamu Okulu Tadilatı ve Ek Bina İnşaatı
- Arnavutluk Berat Ruşnik Köprülü Mehmet Lisesi
- Kosova Han i Elezit “İlaz Thaqi” İlköğretim Okulu Bakım ve Onarımı
- Kosova İskenderay Anton Çetta Teknik Lisesi Bakım ve Onarımı
- Tacikistan Dangara Şehri 4 No’lu Okul Onarımı, Ek Bina Yapımı ve Donanımı
- Azerbaycan Bakü Devlet Üniversitesi Donanımı
- Bosna Hersek Novi Travnik’te 25 Derslik Donanımı

2009 Yılında ‘hastane ve sağlık merkezleri’ konusunda yapılan faaliyetler:

2000 m2′lik Bağdat Al Razi Hastanesi.
2010 Yılında tamamlanması planlanmaktadır.

İnşası Gerçekleştirilen Diğer Sağlık Merkezlerinden Örnekler:

- Afganistan, Vardak Vilayeti, Behsud İlçesi, Sangi Şande Kliniği inşası
- Türkmenistan Aşkabat Hastanesi Proktoloji Bölümü’nün Yenilenmesi
- Gürcistan Kadın Onkoloji Hastalıkları Milli Merkezi’nin Onarımı
- Bosna Hersek Konjic Hastanesi Tadilatı
- Azerbaycan Kemik İliği Nakli Merkezi Kurulması ve İşletilmesi Projesi
- Özbekistan Kemik İliği Nakli Merkezi Kurulması
- Kırgız-Türk Kemik İliği Nakli Merkezi’nde İlk Kemik İliği Nakli
- Makedonya Alikoç ve Kocali Köylerinde Sağlık Ocağı Kurulması
- Senegal-Dakar Üniversitesi’ne Mediko Sosyal Merkezi İnşası
- Senegal Pikine Sosyal Pediatri Enstitüsü Kadın ve Çocuk Sağlığı Merkezi İnşası
- Tacikistan Çocuk Onkoloji Hastanesi Yapımı
- Arnavutluk Tiran Üniversite Hastanesi’nde Çocuk Diyaliz Merkezi Kurulması
- Arnavutluk Vlora Bölge Hastanesi’ne Kan Bankası Kurulması
- Moğol-Türk Kan Bankası Kurulması
- Afganistan’da 4 Kliniğin İşletimi

2009 Yılı sağlıklı su sağlanması projeleri:
-Afganistan Su Kuyuları Programı
Kabil ili Kale-i Fatu Mahallesi Su Kuyusu Projesi ile bölge halkının günlük içme suyu
ihtiyacı karşılanmış, diğer yandan Tahar İşkemiş Akcer köyüne, Talokan Kliniği’ne, Vardak
Vilayeti’nde Sangi Şanda Okulu’na, Şahabuddin Okulu’na, Şuhada Arpan Okulu’na, Jagatu
Lisesi’ne, Gazi Kebirhan Okulu’na, Frahlam Lisesi’ne, Çelem Çay Okulu’na, Çavni
Köyü’ndeki CHC Kliniği’ne Mangali Köyü’ndeki BHC Kliniği’ne, Marak Köyü’ndeki BHC
Kliniği’ne ve Rakul Köyü’ndeki CHC Kliniği’ne su kuyuları açılarak halkın temiz suya
kavuşması sağlanmıştır.

2009′da Su ve su hijyeni alanında yürütülen diğer projelerden örnekler:
- Azerbaycan Su Kuyuları Projesi
- Etiyopya İçme Suyu Projeleri
- Filistin Gazze’de Su Kuyuları Projesi
- Moğolistan Tuv Vilayeti’nde Su Kuyusu Projesi
- Arnavutluk Kavaja İçme Suyu
- Makedonya Merkez Jupa İçme Suyu
- Sırbistan – Tutin Kenti İshale Hattı
- Kırım Üstün Yetenekli Çocuklar Yatılı Okuluna Temiz Su Sağlama
- Gine’de Su Kuyuları ve Su Deposu inşası
- Nijer Su Kuyuları Projesi
- Sudan Seccane Yurdu Kanalizasyonu Bakımı
- Sudan Atbara Arıtma Tesisi Ön İncelemesi
- Gürcistan Sabuie Köyü Su Deposu Rehabilitasyonu
- Lübnan Aidamoon Su Kaynakları ve Şehir Su Şebekeleri Etüdü

2009′da Türkiye’den en çok yardım alan 19 ülke ve yardım miktarları tablosu.

Bölgelere göre yardım miktarı..

2009′da ilk on donör arasına girdiğimiz ülkelerde, diğer donörlere göre durumumuz..